بهترین کلینیک گفتاردرمانی و روانشناسی کرج

در یک نگاه، «چت‌جی‌پی‌تی» فقط یک مدل واحد نیست؛ خانواده‌ای از مدل‌هاست که هر کدام برای توازن متفاوتی میان «دقت / توان استدلال»، «سرعت» و «هزینه» طراحی شده‌اند. در زیر، مهم‌ترین نسل‌ها را‑ـ به‌ویژه آن‌هایی که با پیشوند «o» شناخته می‌شوند‑ـ به‌ترتیب تاریخیِ تقریبی و با تمرکز بر ویژگی‌های کاربردی خلاصه کرده‌ام:

1. خط اصلی GPT‑۳٫۵ و GPT‑۴

مدل	نکتهٔ کلیدی	کاربرد رایج
GPT‑3.5 Turbo	سریع و ارزان، مناسب گفت‌وگوی عمومی و تولید محتوای سبک.	پاسخ‌گویی روزمره، خلاصه‌سازی، ایده‌پردازی.
GPT‑4 (مارس ۲۰۲۳)	جهش بزرگ در استدلال و خلاقیت نسبت به ۳٫۵.	تحقیق، تحلیل متن پیچیده، برنامه‌نویسی سطح متوسط.
GPT‑4 Turbo (نوامبر ۲۰۲۳)	همان دقت GPT‑4 با زمینهٔ بلندتر و هزینهٔ کمتر.	چت‌بات‌های سازمانی، تحلیل اسناد طولانی.
GPT‑4o (مه ۲۰۲۴)	اولین نسخه‌ی «همه‌کاره» (Omni): متن و تصویر را هم‌زمان می‌فهمد و سریع‌تر از Turbo است.	پروژه‌های چندرسانه‌ای، کاربردهای تعاملی بلادرنگ. Microsoft Learn

2. خانوادهٔ Reasoning («o»‑Series)

این خط، جدا از GPT‑۴، برای «تعمق افزوده» (deliberate reasoning) ساخته شد؛ یعنی پیش از پاسخ، قدم‌به‌قدم مسئله را حل می‌کند:

مدل	سال/ماه معرفی	طولِ زمینهٔ اعلامی	چندرسانه‌ای؟	تمایز اصلی
o	۲۰۲۴ (نام داخلی، اغلب مستقیماً در API دیده نمی‌شود)	64 k	متن	نمونهٔ پایه برای آزمودن معماری reasoning.
o1 / o1‑mini	۲۰۲۴Q4	128 k	متن	اولین نسخهٔ عمومی؛ با وجود اندازهٔ کوچک، گوی سبقت را از GPT‑4 در برخی آزمون‌های استدلال ربود. Zapier
o3	آوریل ۲۰۲۵	200 k	متن + تصویر	«قدرتمندترین مدل استدلالی» اوپن‌اِی‌آی؛ در ریاضیات، کدنویسی و تحلیل تصویری رکوردهای جدیدی ثبت کرد. OpenAIThe Verge
o3‑mini	ژانویه ۲۰۲۵	200 k	متن	همان توان فکری o3 با هزینه و تأخیر بسیار کمتر؛ برای استارتاپ‌ها و ربات‌های تعاملیِ پرحجم ایده‌آل است. OpenAI
o4‑mini	آوریل ۲۰۲۵	200 k	متن + تصویر	نسل بعد از o3‑mini؛ سریع‌تر ولی در برخی معیارها هنوز از o3 عقب‌تر است. Spyglass

چرا «o2» نداریم؟
طبق گزارش‌های غیررسمی، نام تجاری «o2» با حقوق مالکیت فکری شرکت دیگری تداخل داشت؛ بنابراین اوپن‌اِی‌آی از آن گذر کرد. Spyglass

3. تفاوت‌های کاربردی در عمل

نیاز شما	مناسب‌ترین مدل
متن‌های عمومی، هزینهٔ حداقلی	GPT‑3.5 Turbo یا o1‑mini
تحلیل عمیق پژوهشی / ریاضیات پیشرفته	o3
ربات گفتگو با ترافیک بالا و محدودیت بودجه	o3‑mini یا o4‑mini
پردازش هم‌زمان متن و تصویر (مثلاً خواندن چارت یا عکس آزمایشگاه)	GPT‑4o یا o3 / o4‑mini
ایده‌پردازی خلاق یا محتوای کوتاه	GPT‑4 Turbo یا o1

4. نکته‌های انتخاب در سال ۲۰۲۵

هزینه و تاخیر: در حال حاضر o‑mini‌ها ارزان‌ترین گزینه‌های «تفکر عمیق» هستند؛ ولی اگر پاسخ بلادرنگ با ورودی بصری لازم دارید، GPT‑4o یا o4‑mini سریع‌ترند. DocsBot AI
سیاست بازنشست‌شدن: طبق اطلاعیهٔ ۱۶ آوریل ۲۰۲۵، نسخه‌های قدیمی‌تر (مانند o1‑mini) تا پایان ۲۰۲۵ کنار گذاشته می‌شوند؛ پس برای پروژهٔ بلندمدت، مستقیماً سراغ o3 یا o4‑mini بروید. The Verge
حافظهٔ زمینه (Context): اگر با اسناد بسیار حجیم (۲۰۰هزار توکن) کار دارید، فقط خانوادهٔ o3 / o3‑mini (و جدیدتر) پاسخ‌گو هستند. DocsBot AI

جمع‌بندی

GPT‑۴‑line برای «چندکاره بودن» و پشتیبانی رسمی وسیع عالی است.
o‑line برای مسائلی که «قدم‌به‌قدم‌ فکر کردن» حیاتی است (حل مسئلهٔ ریاضی، بررسی کد، یا تحلیل تصویر) معمولا کیفیت بالاتری ارائه می‌دهد.
نسخه‌های «‑mini» در هر خط، همان مغز اصلی را با پارامتر کمتر و بهینه‌سازی سرعت/هزینه عرضه می‌کنند.

با توجه به نیاز دقیق‌تان (بودجه، سرعت، حجم داده و نوع ورودی)، می‌توانید مدلی را انتخاب کنید که بهترین تعادل را برای کار شما فراهم کند.